Veerkracht in tijden van crisis

Hoe zit het met jouw veerkracht? Als je je veerkrachtig voelt, heb je op het moment dat het tegenzit de energie om het anders aan te pakken. In tijden van crisis, zoals nu met alle maatregelen rondom het coronavirus, wordt onze veerkracht behoorlijk op de proef gesteld. Want naast dat het voor de nodige uitdagingen in ons werk zorgt, werken de meesten van ons vanuit huis, wat extra organisatie en balans vraagt. Hoe blijf je veerkrachtig werken, zodat je goed kunt blijven presteren?

Een mooie metafoor voor veerkracht is het beeld van een boom. In het najaar wordt de veerkracht getest door stormen. Een boom met veerkracht zal buigen in de wind, soms zelfs tot de kruin krakend en horizontaal naar de einder wijst. Wanneer de boom goed geworteld en ontwikkeld is, zal hij buigen, maar blijven staan. Wanneer hij niet goed geworteld is, waait hij om. Wanneer hij niet goed ontwikkeld is, breken er takken af.

Meer veerkracht door grote uitdagingen

Een mens is geen boom, maar toch laat het wel een paar dingen zien. Mensen hoeven onder grote druk niet te bezwijken. We zijn zo gebouwd dat we tegen een stootje kunnen. Bij druk en spanning komen neurotransmitters en hormonen vrij die ons in staat stellen om te functioneren in moeilijke situaties. Naarmate we gewend zijn om iets moeilijks te doen en de uitdagingen op te zoeken, zal onze veerkracht toenemen. 

Te midden van de moeilijkheid ligt de mogelijkheid.
– Albert Einstein

 Uit onderzoek blijkt dat kinderen die in tijden van crisis opgroeien, veerkrachtiger zijn dan mensen die pas later in het leven grote uitdagingen tegenkomen. Door de moeilijkheden die ze tegenkwamen, hebben ze geleerd om uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. En daardoor zijn ze veerkrachtiger dan anderen. Als kinderen zich vervelen, ontwikkelen ze juist minder veerkracht. Er is een zekere druk nodig om veerkracht te ontwikkelen.

Veerkracht ontwikkelen: welke strategie pas je toe?

Op zich is het goed als je een bepaalde mate van druk in je werk ervaart. Zolang je de druk goed kunt hanteren zal dat bijdragen aan je veerkracht. Stress ontstaat als de werkdruk hoger is dan je belastbaarheid. En die werkdruk kan ook voortkomen uit onzekerheid, spanning of angst, zoals in deze tijden.

Je kunt nu veel onrust ervaren, bijvoorbeeld over het voortbestaan van je baan of de verminderde effectiviteit van je werk, of vanwege het thuiswerken en andere contact met collega’s.

Stress is dus eigenlijk een symptoom van afnemende veerkracht: kennelijk moet je het anders aanpakken. Om weer balans tussen werkdruk en veerkracht te kunnen ervaren, kun je uit verschillende strategieën kiezen. Hier volgen drie manieren om dit te doen.

Veerkracht is energie die beschikbaar is op het moment dat je het druk krijgt, lastige gesprekken moet voeren of tegenslag ervaart.

    1. Probleemgericht handelen (problem-focused coping)
      Kiezen voor probleemgericht handelen betekent dat je de verantwoordelijkheid neemt voor de situatie waarin je je bevindt. Je zorgt er dan voor dat je meer te weten komt, je zoekt hulp, overweegt verschillende oplossingen en maakt een actieplan. Je concentreert je op wat er moet gebeuren en zorgt dat dit ook gedaan wordt. Je bent gericht op actie, maar neemt wel de tijd om na te denken. Beter iets later gehandeld dan verkeerd gehandeld.Verkennen, en het probleem zien: ik kan nu geen dienst verlenen face to face, dus ik kijk welke alternatieve mogelijkheden er zijn (online bijvoorbeeld), om dienstverlening vorm te blijven geven.
    2. Vermijdend handelen (avoidant coping)
      Als je kiest voor vermijdend handelen, neem je even afstand. Dat kan goed werken als je op adem wilt komen om zo meer zicht op de situatie te krijgen. Je kunt deze aanpak bewust inzetten om bedenktijd te claimen.In simulaties komen managers die eerst hebben nagedacht voordat ze tot actie overgaan, tot betere besluiten dan managers die dat niet doen. Het is soms beter om te zeggen dat je het niet weet, of bedenktijd nodig hebt, dan dat je direct handelt. Een valkuil van deze aanpak is dat je een lastige situatie helemaal laat liggen, zonder er wat mee te doen. Jezelf ergens voor afsluiten betekent niet dat een situatie of probleem weggaat.Hoe kun je vermijdend handelen in deze tijd? Bijvoorbeeld door niet de hele tijd al het nieuws te volgen, en alle scenario’s te blijven lezen. Wees selectief zijn in waar je je aandacht aan geeft. Het helpen van je buurman of het van betekenis zijn voor een ander, is effectiever dan je verdiepen in állerlei issues die nu spelen.
    3. Emotief handelen (emotion-focused coping)
      Als je kiest voor emotief handelen, richt je je bewust op je relaties en emoties. Een netwerk van relaties voorziet in hulpbronnen. Als het tegenzit kun je op mensen terugvallen. Je kunt je ook richten op je emoties door te beseffen dat de manier waarop je ergens tegenaan kijkt, sterk bepaalt hoe je je erover voelt.Wees je bewust van de (werk)relaties die je hebt. Streef ernaar om juist nu met collega’s en met klanten in verbinding te blijven. Ook als een klant een opdracht uitstelt, is dat nog steeds een waardevol contactmoment om de relatie te bevestigen.Stel, dat je een klant aan de telefoon krijgt die een opdracht uitstelt. Dat kan je een vervelend gevoel opleveren. Op het moment dat je anders tegen deze situatie aan gaat kijken, kun je ook een ander gevoel krijgen. Bijvoorbeeld door het telefoontje als een kans te zien om de relatie met de klant een positieve wending te geven. Deze aanpak heet herkaderen (reframing). Door anders te kaderen, kun je ook anders naar de relatie kijken. En daardoor ga je je ook anders voelen.Een ander voorbeeld van herkaderen is humor. Door met humor naar een situatie te kijken wordt deze anders belicht. Deze belichting kan het beeld dat je van de situatie hebt veranderen.

Blijf veerkrachtig door reserves aan te leggen

Hoe blijf je dan veerkrachtig? Dat begint bij proactief handelen. Als je van tevoren nadenkt over de (werk)situatie waarin je je bevindt, kun je fysieke en mentale reserves aanleggen.

Veerkracht is energie die beschikbaar is op het moment dat je het druk krijgt, lastige gesprekken moet voeren of tegenslag ervaart. Veerkracht is het resultaat van een goede voorbereiding. En dat kan ook in deze onrustige tijden.

Je bouwt veerkracht op door te investeren in vitaliteit: lichamelijk, mentaal, spiritueel en relationeel.

Je bouwt veerkracht op door bijvoorbeeld een goed ritme te zoeken tussen inspanning en ontspanning, tussen presteren en uitrusten. Dat ritme zoeken geldt voor je activiteiten binnen een dag, een week of een jaar. Zorg dus, het liefst elke dag, voor momenten waarop je ontspant en kies elke week een dag waarop je uitrust en niet met werk bezig bent. Ritme op jaarbasis kun je vinden door vakanties vroeg te plannen.

Zorgen dat je veerkrachtig bent, betekent investeren in vitaliteit: lichamelijk, mentaal, spiritueel en relationeel. Lichamelijk vitaal zijn is niet hetzelfde als veel sporten. ‘Anima sana in corpore sano’, het is de lijfspreuk van sportartikelenproducent Asics, klopt natuurlijk wel: een gezonde geest in een gezond lichaam. Elke dag een stevige wandeling van een halfuur geeft al een positief effect op je fysieke fitheid. Het gaat vooral om het onderhoud van je lichaam: bewust eten en drinken, bewegen en ontspannen.

Handel proactief en speel in op gebeurtenissen

Er zijn mensen die van tevoren hebben bedacht wat ze kunnen doen als er iets misloopt of tegenzit. Ze kunnen in zo’n geval direct handelen. Dit is te vergelijken met de reflex van een topvoetballer die met zijn ogen dicht kan kiezen waar hij de bal heen speelt. Dit kan hij, omdat hij de mogelijkheden al heeft geïnventariseerd voordat hij de bal ontving.

Proactief zijn betekent nog meer. Wie proactief is, kiest voor een andere interpretatie van gebeurtenissen. Door een positieve houding aan te nemen, is een ingewikkelde presentatie geven voor een veeleisend publiek niet meer lastig. Het is juist een kans om jezelf te ontwikkelen.

Welke positieve betekenis heeft deze crisis voor jou? Het zoeken van een positieve betekenis helpt je om zowel fysiek als mentaal sneller te herstellen en je stemming te verbeteren.

Ook betekent proactief zijn dat je risico’s niet als een bedreiging, maar als een kans ziet. Je laat je niet overrompelen door wat er gebeurt, maar je bekijkt zaken van verschillende kanten, zodat je in mogelijkheden kunt blijven denken.

Zoek naar een positieve betekenis van de crisis

Ten slotte is het goed om de positieve betekenis te zoeken in moeilijke situaties. Je frustratie, angst of zorg wordt er niet minder door, maar je zult tegelijkertijd óók positieve gevoelens gaan ervaren. Positieve betekenis zoeken helpt je om zowel fysiek als mentaal sneller te herstellen en je stemming te verbeteren. Ook is de kans dat je depressief wordt minder groot.

Hoe kun je verandering aanbrengen in hoe je je voelt? Stel jezelf de volgende vragen:

  • Welke persoonlijke vaardigheden, eigenschappen of kwaliteiten ben ik als gevolg van deze moeilijke situatie aan het ontwikkelen?
  • Wat zijn tot nu toe de positieve gevolgen?
  • Welke andere voordelen kan ik nu al zien?
  • Waar ben ik in dit alles dankbaar voor?

We wensen je veel veerkracht toe!

Dit blog komt voort uit het hoofdstuk Veerkracht (p.56) van het boek Werkgeluk, hoe je meer plezier in je werk krijgt en beter presteert, en is herschreven naar de actualiteit. Juist in deze onzekere tijden rondom de coronacrisis, willen we delen over de waarde van een gezond werkklimaat. Zodat medewerkers en leiders zich gewaardeerd voelen, en organisaties zo goed als mogelijk presteren.